ԿԻԲԵՐՏԻՐՈՒՅԹՈՒՄ
ԵՐԵԽԱՆԵՐԻՆ ՍՊԱՌՆԱՑՈՂ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՎՏԱՆԳՆԵՐԸ
Ժամանակակից աշխարհը համակարգչային տեխնոլոգիաների աշխարհ է, և այս աշխարհում ապրող երեխաները հեշտությամբ են կողմնորոշվում և հմտորեն տիրապետում են համակարգիչներին, բջջային սարքավորումներին, օգտագործում համացանցը: Բայց ինչպես մեդալը ունի հակ առակ կողմ, այնպես էլ՝ համացանցը:
«Կիբերանվտանգությունը շատ ավելին է, քան պարզապես ՏՏ ոլորտի խնդիր»
ԿԻԲԵՐԲՈՒԼԻՆԳ
Ըստ ԱՄՆ առողջապահության և մարդկային ռեսուրսների նախարարության կողմից կառավարվող stopbullying.gov կայքէջի, Կիբերբուլինգը բուլինգի տեսակ է, որը իրականացվում է թվային հաղորդակցության սարքերի՝ բջջային հեռախոսների, համակարգիչների և պլանշետների միջոցով: Կիբերբուլինգը մեկ այլ անձի մասին բացասական, վարկաբեկող, կեղծ կամ նսեմացնող բավանդակություն հրապարակումը և տարածումն է: Կիբերբուլինգը կարող է ներառել նաև անձի անձական տվյալների հանրայնացումը նրանց նսեմացնելու և ստորացնելու նպատակով: Համաձայն վիճակագրության աշխարհում ամեն 3 երեխայից 1 ենթարկվում է կիբերբուլինգի:
ԿԻԲԵՐԲՈՒԼԻՆԳԻ
ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ
ԱՌՑԱՆՑ ԳԻՇԱՏԻՉՆԵՐ և ԳՐՈՒՄԻՆԳ
Գրումինգը (Grooming)երեխայի հանդեպ սեռական ոտնձգություն կատարելու նպատակով վստահության ձեռքբերումը և կապի հաստատումն է:
Առցանց «գիշատիչները»(Online/Cyber predator) համացանցն օգտագործում են սովորաբար ավելի երիտասարդ անձանց սեռական և այլ նպատակներով շահագործելու համար՝ օգտվելով երեխաների և դեռահասների անմեղությունից և մեծահասակների վերահսկողության բացակայությունից: Նրանցից շատերը կեղծում են իրենց ինքնությունը՝ ձևացնելով, որ այլ անձ են, ստեղծում են կեղծ էջեր կամ՝ զբաղվում քաթֆիշինգով*
*Catfishing
ՖԻՇԻՆԳ
Ֆիշինգը (phishing) սոցիալական կայքի օգտատիրոջ գաղտնի տվյալները, ծածկագիրը և ծածկանունը, շատ հաճախ նաև բանկային քարտի տվյալները ստանալու գործընթացն է: Կատարվում է զանգվածային էլեկտրոնային սպամ նամակների և լողացող պատուհանների միջոցով:Երեխաները և դեռահասները դյուրին թիրախ են ֆիշերների համար: Խոստանաով երեխաներին «մրցանակներ»՝ նրանք կարող են երեխաներին թակարդը գցել և ստանալ նրանց ծնողների բանկային քարտի տվյալները:
Տեղեկատվական անվտանգության փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը երեխաների ֆիշինգի նկատմամբ խոցելիության մասին:
ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ՀՐԱՊԱՐԱԿՈՒՄ
3 կետ ,որ հարկավոր է հիշել համացանցում որևէ բան հրապարակելիս
1. Անձնական տվյալ են համարվում բոլոր այն տեղեկությունները, որոնցով կարելի է մարդուն նույնականացնել, այն տեղեկությունները, որոնք վերաբերում են մարդուն:
2. Համացանցում հրապարակված անձնական տեղեկության տարածումը փաստացի վերահսկել հնարավոր չէ:
3. Ինչ հրապարակվում է առցանց, նույնիսկ հեռացվելուց հետո, մնում է առցանց:
ՀՀ արդարադատության նախարարության անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալության պետ Գևորգ Հայրապետյանը հակիրճ ներկայացնում է, թե ինչպես է հնարավոր համացանցում երեխայի անձնական տվյալներին սպառնացող վտանգները կանխարգելել
ՎՆԱՍԱԿԱՐԱՐ ԾՐԱԳՐԵՐ
Կիբեր հանցագործները հաճախ երեխաներին թակարդն են գցում ՝ խոստանալով անվճար ֆիլմեր, խաղեր, գրքեր և այլն: Ներբեռնելով նման նյութեր և ծրագրեր՝ համակարգչում հայտնվում են վնասակար ծրագրերը:Նմանատիպ ծրագրերը ոչ միայն վատթարեցնում են համակարգչի աշխատանքը,այլև նպաստում համակարգչից անձնական տվյալների գողությանը:
ՈՉ ՊԱՏՇԱՃ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
Ոչ պատշաճ բովանդակությունը ներառում է տեղեկատվություն կամ պատկերներ, որոնք կարող են ազդել երեխայի հոգովիճակի վրա . նյութեր որոնք պարունակում են՝
1. Պոռնոգրաֆիա
2. Հայհոյանք
3. Վանդալիզմի, հանցավորության, ահաբեկչության, ռասիզմի և նույնիսկ ինքնասպանության քարոզ
4. Մարդկանց կամ կենդանիների նկատմամբ բռնության կամ դաժանության տեսարաններ
և այլն:
Եթե երեխայի համակարգչում կամ սմարթֆոնում չկան պաշտպանիչ ծրագրեր, ապա նրանք շատ հաճախ կարող են բախվել նմանատիպ բովանդակություն ունեցող նյութերի:
Կիբերկախվածություն
Ինտերնետային կախվածության խանգարումը (IAD) առաջանում է Համացանցի խնդրահարույց, անընդհատ օգտագործումից: